เทศกาลอุไก การจับปลาด้วยนกกาน้ำ

ปัจจุบัน พวกเราคงรู้จักการหาปลากันดี ตั้งแต่ การใช้แห การใช้อวน ใช้เบ็ด ไปจนถึงการใช้เรือประมงขนาดใหญ่ออกสู่ทะเล แต่เชื่อหรือไม่!? ยังมีการหาปลาอีกรูปแบบหนึ่ง ที่ใช้อุปกรณ์ในการหาปลา ที่ไม่ได้ใช้วัสดุอุปกรณ์ทั่วไป แต่เป็นการใช้ชีวิตของนกที่มีชื่อว่า “นกกาน้ำ” ในการช่วยจับปลาให้ชาวประมง การหาปลาด้วยวิธีนี้ได้มีบันทึกทางประวัติศาสตร์ประมาณ 1,500 ปีมาแล้ว วิธีนี้ถูกพบที่ดินแดนโลกตะวันออก อย่างประเทศญี่ปุ่น

เทศกาลอุไก การจับปลาด้วยนกกาน้ำ

การเลี้ยงนกกาน้ำให้จับปลา เป็นหนึ่งในธรรมเนียมวิธีการจับปลาของญี่ปุ่น ซึ่งมีการจดบันทึกว่า การจับปลาแบบนี้มีมาประมาณ 1500 ปีก่อน ชาวประมงที่ถูกเรียกว่า Ushou (อุโชว คนที่บังคับนกกาน้ำให้จับปลา) จะคอยควบคุมเชือกที่ผูกกับคอนกกาน้ำ 5 –10 ตัว ที่คอของนกกาน้ำจะถูกเชือกพันไว้ ถึงแม้ว่านกจะกลืนปลา แต่ก็ไม่สามารถที่จะเข้าไปอยู่ท้องได้ถ้าสิ่งนั้นใหญ่เกินกว่าความกว้างที่กำหนดไว้

ปลาที่จับด้วยนกกาน้ำ คือ ปลาอะยุ (ayu) หรือปลา Sweetfish เป็นปลาน้ำจืดที่มีรสชาติอร่อย การจับปลาด้วยนกกาน้ำ จะกระทำในเวลากลางคืน ยกเว้นในคืนวันพระจันทร์เต็มดวง ชาวประมงจะจุดโคมไฟไว้ที่หัวเรือ ซึ่งเมื่อปลาอะยุ ตกใจแสงไฟ ก็จะว่ายแฉลบไปมา ทำให้เกล็ดปลาสะท้อนกับแสงไฟ และจะถูกนกกาน้ำจับกินโดยง่าย

ในอดีต ปลาอะยุ ที่จับโดยนกกาน้ำ ที่ไม่มีรอยบาดแผลใดๆ จึงจัดเป็นของชั้นดี ราคาแพง และจะถูกส่งไปถวายให้กับราชวัง หรือบรรดาขุนนางต่างๆ ที่ปกครองเขตแดนนั้นๆ จนกระทั้ง โอะดะ โนะบุนะงะ ขุนนางสำคัญในอดีตญี่ปุ่นได้มอบฐานันดร ให้กับชาวประมงที่ยึดอาชีพนี้ว่า ujou (อุโช) หรือครูฝึกนกกาน้ำ ให้มีสถานะสูงเช่นเดียวกับ takajou หรือครูฝึกเหยี่ยว เลยทีเดียว

ปัจจุบัน วิธีการประมงแบบนี้ได้ลดน้อยลงไปตามกาลเวลา แต่ในญี่ปุ่นยังคงมีการอนุรักษ์ประเพณีนี้อยู่ ที่เมืองเซะกิ จังหวัดกิฟุ มีประเพณีการจับปลาอะยุ ที่แม่น้ำนะงะระ โดยเป็นประเพณีที่มีมาอย่างยาวนานกว่า 1,500 ปีแล้ว เรียกว่า “เทศกาลอุไก” จะมีในระหว่างวันที่ 11 พฤษภาคม-15 ตุลาคม ของทุกปี ซึ่งถือเป็นประเพณีใหญ่มีการเฉลิมฉลองด้วยพลุและดอกไม้ไฟ

สำหรับวิถีชีวิตของชาวบ้านกับการหาปลาด้วยการใช้วิธีแห่งห่วงโซ่อาหารนี้ นับเป็นความชาญฉลาดของคนรุ่นก่อนที่สืบทอดกันมายาวนาน แต่ในปัจจุบันจะมีสักกี่คนที่จะสืบสานการหาปลาด้วยวิธีเช่นนี้ อาจจะดูใจร้ายไปสักหน่อยกับเจ้านกกาน้ำ แต่มันก็ได้ปลาที่เหลือจากการคัดมาเป็นค่าตอบแทนในครั้งนี้