การเตรียมตัวดูนก ในธรรมชาติ

ก่อนออกเดินทางไปดูนกในธรรมชาติ ไม่ว่าจะเข้าไปดูนกในอุทยานแห่งชาติ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เขตห้ามล่าสัตว์ พื้นที่อนุรักษ์ หรือแหล่งดูนก (birding spot) อื่นใด นักดูนกทุกคนควรจะต้องปฏิบัติดังต่อไปนี้ เพื่อให้การเดินทางไปดูนกในธรรมชาติได้รับประโยชน์สูงสุด

การเตรียมตัวดูนก ในธรรมชาติ

1. ศึกษาและหาข้อมูลเกี่ยวกับสถานที่ที่เราจะไปดูนกให้มากที่สุดเท่าที่จะมากได้ เช่น เส้นทางที่ใช้เดินทางไปยังสถานที่ดูนก เส้นทางภายในสถานที่ดูนก เส้นทางที่ใช้ในการดูนก (trail) พืชพรรณธรรมชาติ และลักษณะภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ลักษณะของที่พัก ซึ่งอาจเป็นบ้านพัก หรือ ต้องกางเต็นท์ รวมทั้งการขออนุญาตเข้าไปใช้พื้นที่อนุรักษ์ หรือ บ้านพักด้วย

2. ศึกษาชนิดของนกที่อาจพบในสถานที่ที่จะไปดูนก โดยติดต่อขอรายชื่อนกที่สำรวจพบในพื้นที่นั้นๆ จากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง หรือ โดยดูจากหนังสือคู่มือดูนก ซึ่งมีแผนที่เล็กๆ แสดงการแพร่กระจายของนกชนิดต่างๆ ในประเทศไทยไว้แล้ว

3. จัดเตรียมอุปกรณ์ที่จำเป็นในการดูนกภาคสนามให้พร้อม ได้แก่ กล้องสองตา คู่มือดูนก สมุดบันทึก ปากกา หรือ ดินสอ ควรตรวจสภาพกล้องสองตาให้เรียบร้อยก่อนออกเดินทางทุกครั้ง เพื่อป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้นในขณะส่องกล้องดูนก

4. จัดเตรียมอุปกรณ์ที่จำเป็นในการเดินทางไปดูนกในธรรมชาติ เช่น หมวก กระติกน้ำ เต็นท์ ช้อน ถ้วย จาน แปรงสีฟัน ยาสีฟัน สบู่ ยาสระผม ผ้าเช็ดตัว ยารักษาโรค ยากันยุง และอุปกรณ์ส่วนตัวอื่นๆ ถ้าหากเดินทางไปดูนกในช่วงฤดูฝน ควรเตรียมร่ม เสื้อกันฝน และถุงพลาสติกเพื่อใช้ใส่กล้องสองตาไปด้วย

5. แต่งกายหรือจัดเตรียมเสื้อผ้า ซึ่งมีสีสันกลมกลืนกับสภาพแวดล้อม เช่น เขียว น้ำเงิน น้ำตาล เทา หรือ ดำ ไม่ควรใส่เสื้อผ้าหรือสวมหมวกสีขาว แดง แสด ส้ม ชมพู เหลือง หรือ สีสดใสอื่นๆ ซึ่งถือว่าเป็นสีเตือนภัย(warning colour) เพราะนกสามารถมองเห็นได้ชัดเจนแต่ไกล และอาจบินหนีไปก่อนที่เราจะได้เห็นตัว

6. ดูแลสุขภาพให้สมบูรณ์ก่อนออกเดินทางไปดูนกในธรรมชาติ เพราะในสถานที่ดูนก อากาศอาจหนาวเย็น และการเดินทางไปดูนกอาจต้องเดินทางไกล หรือ แบกสัมภาระมากมาย ถ้าหากร่างกายไม่แข็งแรง อาจเป็นไข้ได้ง่าย และเป็นอุปสรรคต่อคนอื่น

7. ในกรณีที่เดินทางไปดูนกเป็นกลุ่ม ถ้าหากสมาชิกในกลุ่มยังไม่เคยรู้จักกันมาก่อน ควรจะทำความรู้จักและทำความคุ้นเคยกันไว้ก่อน เพื่อให้การดูนกของกลุ่มเป็นไปด้วยความราบรื่น

เตรียมตัวดูนก

เนื่องจากเราจำเป็นต้องออกเดินทางไปดูนกตามที่ต่างๆ อยู่บ่อยๆ การจัดเตรียมสิ่งของต่างๆ ก็มีความสำคัญ แต่ว่ารูปแบบการเก็บของลงกระเป๋าแต่ละคนคงจะไม่เหมือนกัน แต่เราจะมาบอกของที่จำเป็นและไม่ควรลืมเมื่อต้องจัดกระเป๋าเพื่อไปเที่ยวดูนก

เสื้อผ้าเครื่องแต่งกาย สำหรับการดูนกเสื้อผ้าก็มีส่วนสำคัญ เนื่องจากนกเป็นสัตว์ที่มีสายตาดี บางตัวก็มีความระมัดระวังและระแวงสูง

ดังนั้นเราจึงจำเป็นต้องเลือกเสื้อผ้าที่จะทำไม่ให้เป็นเราเป็นจุดเด่นเกินไปจนทำให้นกรู้สึกไม่ปลอดภัย นอกจากนั้นเสื้อผ้ายังจะเป็นสิ่งที่ป้องกันเราจากสิ่งต่างๆ เช่นแมลง หนามไม้ สัตว์มีพิษ ความร้อน แสงแดด ฯลฯ ซึ่งมักพบทั่วไปในสถานที่ดูนกต่างๆ

ดังนั้นเราจึงควรเลือกเสื้อผ้าที่มีสีกลมกลืนกับธรรมชาติ เช่น เมื่อเราไปดูนกตามป่า ก็ควรสวมใส่เสื้อผ้า สีเขียว สีน้ำเงิน หรือสีดำ ส่วนเสื้อผ้าสีอ่อนๆ เหมาะในการดูนกตามชายฝั่งทะเล เป็นต้น

เสื้อก็ควรเป็นเสื้อแขนยาว กางเกงก็ควรเป็นกางเกงขายาว เพราะนอกจากจะพรางตัวเราได้ดีกว่าเสื้อแขนสั้นและกางเกงขาสั้นแล้ว ยังป้องกันเราจากแมลงและสัตว์มีพิษต่างๆ และยังป้องกันแสงแดดความร้อนได้อีกด้วย

หมวก ก็เป็นสิ่งที่สามารถช่วยเราพรางตัวได้ เพราะหน้าผากและผมเป็นจุดเด่นที่สังเกตได้ง่าย นอกจากนั้นหมวกยังช่วยป้องกันความร้อน และสัตว์พวกแมลงที่บินได้อีกด้วย หมวกมีให้เลือกหลายแบบ แล้วแต่ความพอใจของแต่ละคน

รองเท้า ก็ควรจะสวมใส่สบาย พื้นรองเท้าควรจะยึดเกาะพื้นได้ดี โดยเฉพาะเมื่อเราต้องไปดูนกในป่า หรือตามลำธารเพื่อป้องกันอุบัติเหตุ นอกจากนี้การไปดูนกบางแห่งก็จำเป็นต้องมีเครื่องแต่งกายเพิ่มเติม เช่น ถุงกันทาก ซึ่งจะช่วยเราป้องกันทากดูดเลือดที่มักจะพบทั่วไปตามป่าในบ้านเรา หรือเมื่อถึงฤดูหนาว เสื้อกันหนาวก็เป็นสิ่งจำเป็น ซึ่งก็ควรมีสีสันกลมกลืนกับธรรมชาติเช่นเดียวกัน ส่วนแว่นกันแดด ก็ใช้ได้ดีเมื่อต้องดูนกกลางแดดจัดๆ อย่างเช่น การดูนกชายเลน เป็นต้น

กระเป๋าเล็กๆ สักใบ เนื่องจากการดูนกเป็นกิจกรรมที่ต้องออกไปอยู่กลางแจ้งเป็นเวลานานๆ บางทีก็ตั้งแต่เช้ามืด กว่าจะกลับที่พักก็ค่ำ เราจึงควรมีกระเป๋าเล็กสักใบสำหรับใส่ของใช้ต่างๆ ที่จำเป็นระหว่างที่ออกไปดูนก โดยเฉพาะถ้าเป็นเป้เล็กๆ หรือที่เค้าเรียกว่า Daypack จะเหมาะมาก

ส่วนของที่เราน่าจะมีในเป้ใบนี้ได้แก่

เสื้อกันฝน หรือร่ม ควรจะมีติดไว้ เสื้อกันฝนมีหลายแบบ ทั้งแบบตัดเป็นตัวคล้ายกับเสื้อที่เราสวมใส่กัน หรือจะเป็นแบบค้างคาว ซึ่งเป็นผ้าสี่เหลี่ยมพับครึ่งและช่องให้ศรีษะรอดออกมา

ซึ่งบางทีก็เรียกว่า ผ้าปันโจ และยังมีเสื้อกันฝนแบบชั่วคราวที่ทำจากพลาสติกใสๆ เสื้อกันฝนแบบปันโจ ค่อนข้างจะเหมาะกับการดูนกมากกว่า เพราะมีขนาดเล็กและเบากว่าเสื้อกันฝนแบบเป็นตัว และยังสามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้อีกหลายอย่าง เป็นฟลายชีตก็ได้

โดยเฉพาะเมื่อเราต้องสะพายเป้ เสื้อกันฝนแบบนี้ก็จะคลุมเป้ของเราด้วย ข้อเสียคือเมื่อใส่แล้วจะร้อน เนื่องจากทำจากผ้าใบที่ทึบ อากาศจึงไม่ถ่ายเท ส่วนเสื้อกันฝนแบบชั่วคราวก็เหมาะกับการดูนกในช่วงที่ไม่ใช่ฤดูฝน เพราะมีน้ำหนักเบาที่สุด แต่ไม่ค่อยทนทาน

เมื่อเราเดินเข้าไปในป่าที่ทึบสักหน่อย มักโดนกิ่งไม้เกี่ยวขาดเสมอ ส่วนร่ม อุปกรณ์กันฝนที่เราคุ้นเคยกันดีนั้น ก็สามารถใช้ได้ดี ไม่ร้อนเหมือนเสื้อกันฝน และยังสามารถใช้ประโยชน์ในการบังแดดอีกด้วย

มีด เหมือนเครื่องมือสารพัดประโยชน์ ถ้าเป็นไปได้ควรมีมีดพกหรือมีดเดินป่าขนาดกลางๆ สักเล่ม เพราะมีดสามารถช่วยเราได้หลายๆ อย่าง นอกจากประโยชน์ที่เราคุ้นเคยแล้ว มีดยังสามารถเป็นอาวุธป้องกันตัวได้ด้วย

ของกิน ทั้งของกินหลักอย่างข้าวกลางวัน และของกินเล่น พวกขนมต่างๆ และควรจะมีขวดน้ำสักใบ ขนาดตามแต่ละคน นอกจากนั้นควรมีถุงพลาสติกสัก 2-3 ใบเอาไว้ใส่ขยะเหล่านี้ และยังเอาไว้ใส่ของต่างๆ เวลาฝนตกได้อีกด้วย

ยา สำหรับผู้ที่มีโรคประจำตัวอย่าลืม แต่ถึงจะไม่มี แต่ควรจะพก พลาสเตอร์ยา ยาหม่อง ยาแก้ปวด ยาดม ไปก็ดี เพราะมีโอกาสใช้อยู่ตลอดเวลา

นอกนั้นก็เป็นอุปกรณ์ดูนก กล้องส่องทางไกล คู่มือดูนก และน่าจะมีสมุดบันทึกเล่มเล็กๆ ปากกาดินสอเอาไว้จดบันทึกเวลาเจอนกที่ไม่แน่ใจ ก็สามารถบันทึกรูปร่างสีสัน พฤติกรรม เพื่อมาหาข้อมูลเปรียบเทียบภายหลังได้ และยังเอาไว้จดจุดที่พบนกแปลกๆ รายละเอียดสถานที่ รวมทั้งผู้คนที่พบเจอ เพื่อนำมาบอกเล่าอธิบายแก่ผู้อื่นต่อไป

ข้อมูลและภาพ : http://www.geocities.com/seebird_th / whitneysbirdblog.blogspot.com